You are currently browsing the daily archive for 09/05/2011.

Nouméa — 17/04/2011

Ista isla —mas correutament archipielago— tien muitas luengas con grands esferencias en totz os rans: a prenuncia de as «r» estaría un buen exemplo u mismo as familias de procedencia. A sociedat kanaka yera rexita por os clans d’as tribus; istas, amugatan o suyo territorio con emblemas que yeran representatos en petroglifos. A vida se feba en as tribus. Plegon os angleses y mas tardi os franceses, prencipiaba a colonizacion.

Isto sabeba yo quan conoxié a Abo una nueit que yera en una placha de Nouméa. Abo, mesache naxito en Ouvéa (Iaïï), islas de la leyaltat y con ideyas independentistas venio ta yo cridando. El creyeba que yo yera frances (veyio que yera blanco cosa que no puet amgar-se-ne) y prencipio a chilar en a suya luenga. Yo li recenté en francés que no li compreneba y quan paró cuenta en o mio acento espanyol prencipio a charradeta en frances.

— Por que yes aqui?

— Quereba conoixer una atra cultura que estiese esferent a l’Europeya y tamien veyer ista parti d’o mundo, mismo si ye prou luent de la mia casa… Quiers fer-te una biera con yo?

La cullio y recento a suya vida. Teneba 20 anyos y li feba muito goyo a luenga espanyola. Li quacaba muito mas que la francesa porque —seguntes diciba— yera una luenga fiera trayita por os colonizadors. Os mismos que prevocon —contino a charradeta— les événements de Ouvéa (anque el encara no heba naxito). Yera la mia cumpleanyadas y li pregunte como yera la canta en a suya luenga.

—Nusatros no en tenemos una. En a nuestra cultura no cal festellar os anyos, sino os diyas. A tu he de charrar-te en frances, porque no me remero de l’espanyol y no conoixes a mia luenga. Asinas mos replecamos.

Trobo asabelo interesant que siga o francés a luenga franca en un territorio que ye a mas de 18 000 kilometros. Como se ha arribato a isto?

Francia, gran esfensor d’o centralizacion no replecaba —y encara contina sin de fer-lo— que en o suyo territorio se fablase una atra cosa que no estiese lo frances. Ye verdat que aqui lo teneba prou dificil, tant que huet pueden sentir-se en a carrera luengas kanakas y wallisinas. Manimenos, o francés ye aqui a luenga de prestixio y la prencipal en as comunicacions dentre a chent por muitas ragons:

•Historicas:

O frances, luenga de l’imperio colonial. Quan Francia adibiba un nuevo territorio a lo suyo imperio, a luenga oficial deveniba lo frances. Isto mismo ocurriba con os atros imperios d’a epoca colonial.

•Ideolochicas:

O razonamiento ideolochico frances sigue ista linia: en Francia se fabla frances asinas que si isto ye Francia cal emplegar o frances.

•Politicas:

Estau centralista, almenistracion centralizata, tot ha de pasar por Paris asinas que tot ha de estar en a luenga de istos funcionarios. En una atra dentrada ya tos metere mas exemplos de centralizacion.

•Economicas:

Os negocios en as colonias han de estar siempre con a metropoli, por ixo son colonias —autualment se lis dice dominios u territorios de ultramar. Os intercambeos economicos son con a metropoli de luenga francesa asinas que ta treballar s’amenistaba lo frances.

•Amostranza:

Sistema educativo frances —gracias a ixo soi aqui, tot cal dicir-lo— con metodolochia francesa y curriculas francesas. Luenga d’amostranza: frances. Bi-ha una asinnatura de «luenga rechional», como una luenga forana mas [ya bi-ha mas que en Aragon!] y eslexible. No fa muito tiempo prencipion a estudear a suya historia. Antis, emplegaban os mismos manuals que se trobaban por exemplo en Lyon.

•Comunicacion:

O frances autua como luenga de comunicacion dentre as tribus y dentre os nuevos colonos. Una luenga franca que totz sapen emplegar en as relacions interculturals…

Asinas que si Abo quiere charrar con bella presona de Poindimié, Bourail o Canala habra de fer uso d’ixa luenga que no li quaca ni brenca ni meya; si vienen estracheros tamien habra de fer-lo. O frances ye a luenga franca aqui, como ya estio o latin en Europa, como ye l’angles en o mundo o como estara… qui sape?